Μέθοδοι Παρέμβασης – Αποκατάστασης

Η εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς βασίζεται στην παρατήρηση της συμπεριφοράς του ατόμου και στοχεύει στην τροποποίηση των εκδηλούμενων αρνητικών συμπεριφορών, έτσι ώστε να βελτιωθεί η λειτουργικότητα, η κοινωνική αλληλεπίδραση, οι μαθησιακές ικανότητες και η καθημερινή ζωή του. Επιπλέον, στοχεύει στη μείωση αυτών των αρνητικών συμπεριφορών και στην αντικατάτασή τους από άλλες, θετικές – λειτουργικές, σε όσο το δυνατόν περισσότερα περιβάλλοντα και καταστάσεις. Για τους ανωτέρω λόγους η ΑΒΑ εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία σε άτομα με αυτισμό και άλλες αναπτυξιακές ή μαθησιακές διαταραχές.

Το P.E.C.S είναι ένα πρόγραμμα επαυξητικής – εναλλακτικής επικοινωνίας μέσω εικόνας, βασισμένο στο μοντέλο εκπαίδευσης PYRAMIDE (www.pecsusa.com). Είναι κατάλληλο για παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν δυσκολίες στο λόγο, την επικοινωνία και τη μάθηση. Καλλιεργεί και προάγει την πρωτοβουλία στην επικοινωνία και γι’ αυτό βοηθάει ιδιαίτερα τα άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές όπως ο αυτισμός, η ΔΕΠ-Υ* κ.α. Σχεδιάστηκε στις ΗΠΑ το 1985 από τους Andy Bondy, και Lori Frost και έκτοτε έχει εφαρμοστεί παγκοσμίως σε χιλιάδες μαθητές διαφόρων ηλικιών και με ποικίλες επικοινωνιακές, γνωστικές και μαθησιακές ανάγκες.

Πρόκειται για ένα γλωσσικό πρόγραμμα που στηρίζεται στη χρήση συμβόλων, χειρονομιών και ομιλίας με σκοπό τη βελτίωση της επικοινωνίας σε άτομα με μαθησιακές και αναπτυξιακές δυσκολίες.

Το TEACCH είναι ένα πρόγραμμα παρέμβασης που εστιάζει στην ένταξη των ατόμων με αυτισμό στην κοινότητα μέσα στην οποία ζουν και δραστηριοποιούνται. Δομείται βάσει δεδομένων που συλλέγονται από τα επιμέρους περιβάλλοντα (οικογένεια, σχολείο, δραστηριότητες, κλπ.) στα οποία ζει και κινείται το άτομο με ΔΑΦ**. Τα δεδομένα αυτά γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας και έρευνας από τους εκπαιδευτές. Το TEACCH περιλαμβάνει την εκπαίδευση της οικογένειας, των δασκάλων και των φροντιστών του ατόμου έτσι ώστε όλοι μαζί να διαμορφώνουν το περιβάλλον και τις συνθήκες με στόχο την αύξηση της λειτουργικότητας, της κοινωνικοποίησης και της αξιοποίησης των δυνατοτήτων του.

Οι κοινωνικές ιστορίες αναπτύχθηκαν ως εργαλείο, με σκοπό να βοηθήσουν τα άτομα με δυσκολίες επικοινωνίας να αναπτύξουν την κατανόηση για το κοινωνικό γίγνεσθαι αλλά και να αντιμετωπίσουν κινδύνους ή δυσκολες καταστάσεις στην καθημερινότητά τους. Οι ιστορίες αυτές αποτελούν περιγραφή ενός γεγονότος, μίας κατάστασης ή μιας δραστηριότητας που καταλήγουν σε ένα αποτέλεσμα - συμπέρασμα και στην αιτιολόγησή του, στοχεύοντας στην τροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου με ΔΑΦ και άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες.

Νεότερες έρευνες σε άτομα που παρουσιάζουν νευροαναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός – ΔΕΠ-Υ κλπ.), έδειξαν τη σοβαρή συσχέτιση ανάμεσα στις δυσκολίες του στοματο – αναπνευστικού συστήματος με τις αισθητηριακές δυσκολίες. Το σύστημα M.O.R.E στοχεύει στη βελτίωση του κινητικού συντονισμού απομύζησης – κατάποσης – αναπνοής, παράλληλα με τη βελτίωση του στασικού, αισθητικοκινητικού ελέγχου, της αυτορρύθμισης και της προσοχής. (Integrating mouth with sensory and postural functions, Patricia Oetter MA, OTR/L, FAOTA Eileen W. Richter MPH, OTR/L, FAOTA).

Η OPT είναι μία θεραπεία η οποία συνδυάζει την παραδοσιακή λογοθεραπεία με την απτική ενίσχυση του στόματος, με σκοπό τη βελτίωση της καθαρότητας της άρθρωσης. Εφαρμόζεται σε άτομα με κινητικές και αισθητηριακές δυσκολίες για να ενισχύσει την τοποθέτηση, τη σταθερότητα και τη δύναμη των αρθρωτικών οργάνων. Ενσωματώνεται στο πρόγραμμα αποκατάστασης ασθενών με δυσπραξία, δυσφαγία - δυσκαταποσία, δυσαρθρία, δυσφωνία, διαταραχές ροής ομιλίας ή ακοής.

Το σώμα μας επεξεργάζεται τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος μέσω της αφής, της όσφρησης, της γεύσης, της όρασης, της ακοής, του αιθουσαίου (αίσθηση ισορροπίας) και του ιδιοδεκτικού συστήματος (της αίσθησης του σώματος στο χώρο). Τα άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός, ΔΕΠ – Υ, δυσπραξία κ.λ.π) συχνά παρουσιάζουν δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία, οι οποίες συνήθως προκαλούν περαιτέρω προβλήματα στη μάθηση, τη συμπεριφορά, την επικοινωνία και την καθημερινότητα του ατόμου. Για το λόγο αυτό η αισθητηριακή ολοκλήρωση εντάσσεται τόσο στο εργοθεραπευτικό όσο και στο λογοθεραπευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης, με στόχο την αύξηση της λειτουργικότητας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου.

Το πρόγραμμα Palin PCI εφαρμόζεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που παρουσιάζουν τραυλισμό. Διαρκεί από 6 εώς 12 εβδομάδες με μία συνεδρία εβδομαδιαίως και βασίζεται στην εμπλοκή των γονέων (έμμεση παρέμβαση) και στην τροποποίηση της αλληλεπίδρασής τους με το παιδί. Στις περισσότερες περιπτώσεις παιδιών προσχολικής ηλικίας τα συμπτώματα τραυλισμού υποχωρούν. Το πρόγραμμα Palin PCI οργανώνει στρατηγικές αλληλεπίδρασης γονέων – παιδιού οι οποίες ενισχύουν την εύρυθμη ομιλία και την αυτοπεποίθηση του παιδιού την ώρα της επικοινωνίας.

Το πρόγραμμα Palin PCI εφαρμόζεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που παρουσιάζουν τραυλισμό. Διαρκεί από 6 εώς 12 εβδομάδες με μία συνεδρία εβδομαδιαίως και βασίζεται στην εμπλοκή των γονέων (έμμεση παρέμβαση) και στην τροποποίηση της αλληλεπίδρασής τους με το παιδί. Στις περισσότερες περιπτώσεις παιδιών προσχολικής ηλικίας τα συμπτώματα τραυλισμού υποχωρούν. Το πρόγραμμα Palin PCI οργανώνει στρατηγικές αλληλεπίδρασης γονέων – παιδιού οι οποίες ενισχύουν την εύρυθμη ομιλία και την αυτοπεποίθηση του παιδιού την ώρα της επικοινωνίας.

Το πρόγραμμα αυτό εστιάζει στη σημασία της κίνησης για τη μαθησιακή διαδικασία. Οι εμπειρίες που αποκτά το άτομο μέσω της κίνησης είναι θεμελιώδεις για την ανάπτυξή του, ειδικά όταν παρουσιάζει κινητικές ή μαθησιακές ιδιαιτερότητες. Επομένως το πρόγραμμα Sherborne επιδιώκει την ανάπτυξη κινητικών ικανοτήτων του ίδιου του ατόμου αλλά και την ανάπτυξη θετικών σχέσεων με τους άλλους, στη βάση των κοινών τους κινητικών εμπειριών. Στόχος είναι η ανάπτυξη της επίγνωσης των σωματικών ικανοτήτων του ατόμου αλλά και η επίγνωση της σχέσης του με τους άλλους, καθώς μοιράζεται κινητικές δραστηριότητες μαζί τους.

Η προσέγγιση DIR Floortime βασίζεται στην αρχή ότι το συναίσθημα είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη της σκέψης και του νου. Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας που παρουσιάζουν αναπτυξιακές διαταραχές και δυσκολία στην αλληλεπίδραση, το παιχνίδι στο πάτωμα μπορεί και πρέπει να εφαρμόζεται σε οποιοδήποτε χώρο – τόπο: στο σπίτι, στο σχολείο, στην παιδική χαρά, στο σούπερ μάρκετ κλπ. Το πρώτο βήμα είναι η προσεκτική παρατήρηση για να συντονιστούμε με τον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού. Επομένως, ό,τι τραβάει την προσοχή και το ενδιαφέρον του παιδιού στον χώρο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιληφθούμε ταυτόχρονα αυτό που αισθάνεται. Με γνώμωνα λοιπόν το συναίσθημα του παιδιού, κάνουμε πιο αποτελεσματικό τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει, καθ’ότι αφού εντοπίσουμε τα ενδιαφέροντά του, μπορούμε να δουλέψουμε τις κινητικές, γλωσσικές και κοινωνικές δεξιότητες σύμφωνα με το ηλικιακό του επίπεδο.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα ψυχοεκπαίδευσης για γονείς με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού. Στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η εκπαίδευση ομάδων γονέων:

• Για την εκτέλεση των δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής.
• Ως προς τη λειτουργική επικοινωνία γονέα - παιδιού.
• Ως προς την κατανόηση των αισθητηριακών δυσκολιών και τη διαχείριση των δυσκολιών συμπεριφοράς που προκύπτουν από αυτές.
• Ως προς τη δόμηση και οργάνωση του προγράμματος του παιδιού και της οικογένειας.

Σε 6 εβδομαδιαίες συναντήσεις οι γονείς εκπαιδεύονται στην κατανόηση του αυτισμού και ταυτόχρονα ανταλλάσσουν εμπειρίες και απόψεις με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του παιδιού και της οικογένειας.

Η μέθοδος αυτή βασίζεται στις αρχές που διέπουν την επικοινωνία, όπως αυτή καλλιεργείται ανάμεσα στα βρέφη τυπικής ανάπτυξης και τους ενήλικες. Κατόπιν ερευνά πώς οι αρχές αυτές μπορούν να εφαρμοστούν στην επικοινωνία ανάμεσα στον εκπαιδευτή και σε ένα άτομο με διαταραχή επικοινωνίας. Οι αρχές αυτές είναι:

• Διαθεσιμότητα (κερδίζω την προσοχή του ατόμου με το οποίο θέλω να επικοινωνήσω).
• Ευχαρίστηση – απόλαυση (η διαδικασία πρέπει να είναι ευχάριστη και για τους δύο συνομιλητές).
• Αφήνω την πρωτοβουλία για επικοινωνία στο άτομο με το οποίο θέλω να την εδραιώσω.
• Ανταπόκριση (ανταποκρίνομαι κάθε φορά που το άτομο παίρνει την πρωτοβουλία για επικοιωνία).
• Δημιουργία κι επανάληψη οικείων δραστηριοτήτων. (Δραστηριότητες που επαναλάμβάνονται ευχάριστα και από τα δύο μέρη).
• Επέκταση: όταν μία δραστηριότητα φαίνεται να προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις, επιδιώκουμε την παράτασή της, η οποία προκαλεί εναλλαγή στην επικοινωνία ανάμεσα στους συνομιλητές. Έτσι όπως συμβαίνει για παράδειγμα όταν ο γονιός θα μιμηθεί γκριμάτσες, ήχους ή το βάβισμα του βρέφους κι εκείνο θα συνεχίσει παράγοντας καινούργια.
• Παύση: η αποτελεσματική επικοινωνία απαιτεί τον σεβασμό και την ηρεμία ανάμεσα στους συνομιλητές. Είναι απαραίτητο να αφήνουμε χρόνο στον συνομιλητή να επεξεργαστεί τα δεδομένα ή να ξεκουραστεί και κυρίως να μην πιέζουμε για την ανταπόκριση. Έτσι για παράδειγμα το βρέφος ή το άτομο με το οποίο θέλουμε να επικοινωνήσουμε θα νιώσει την εμπιστοσύνη που του δείχνουμε, έτσι ώστε να επιδιώξει το ίδιο την επικοινωνία αργότερα.

Πρόκειται για την εικονογραφική μέθοδο εκμάθησης, της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας, σε παιδιά με δυσλεξία και άλλες μαθησιακές δυσκολίες. Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται η απομνημόνευση των γραμμάτων, των λέξεων ή καταλήξεων λέξεων μέσω της χρήσης συγκεκριμένων εικονογραφημάτων που απεικονίζουν ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα και αποδίδουν μαζί το νόημα μιας ιστορίας. Το πρόγραμμα αυτό λοιπόν είναι πολυαισθητηριακό και επιδιώκει την καλλιέργεια της ικανότητας του μαθητή σε όλα τα εππίπεδα του λόγου (φωνολογικό, μορφολογικό, ετυμολογικό, σημασιολογικό και πραγματολογικό). Επινοήθηκε και αναπτύχθηκε από την ειδική παιδαγωγό Δώρα Μαυρομμάτη από το 1989 έως το 1999.